علم چیست؟ و چگونه این چنین تأثیر عمیق بر زندگی انسان گذاشته و جدا از تغییراتی که در صحنه عینی و نماد بیرونی زندگی ما آدمیان ایجاد کرده است، توانسته عمیقترین تأثیرات را بر دیگر اجزا فرهنگ ما بگذارد؟! در برخورد با چنین پدیده تأثیر گذار می توان دچار افراط و تفریط شد. و به این لحاظ گرفتار انحطاط گشت! فلسفه علم تلاش می کند با معرفی درست علم و بیان جایگاه صحيح آن در فرهنگ انسان از چنین اتفاق بدی جلوگیری بکند. اگر انسان بداند که چرا او به سراغ علم می رود و از علم چه چیزی را باید بخواهد. و آنچه را که نباید از علم توقع داشته باشد چیست، می تواند راه کار برخورد روشمند و متدیک را با دنیای علم پیدا بکند و همچنین می تواند از ره آورد متدهای علمی در دیگر رهپویی های فرهنگ خود حداكثر استفاده را ببرد. فلسفه علم دانشی است که بهترین نما را برای این مهم می سازد و زمینه بهترین برخورد انسان را با علم فراهم می کند. این درس در سال ۷۹ – ۷۵ در دانشکده فنی مهندسی و در سال ۷۹ – ۷۸ در دانشکده پزشکی با سرعنوان های ذیل ارائه گشت:

1- چیستی علم فراتر از تعریف و فروتر از تفکر آدمی. ۲ – چرا و چگونه انسان سراغ علم رفت. ۳- علم، شبه علم و ضد علم. 4 – نگاهی اجمالی به فراز و نشیب های علم در گذر زمان 5 – میدان عملکرد علم، هنجارها و ناهنجارها. 6- علم و قضاوتهای نابجا، علم و قضاوتهای نهایی . ۷- جایگاه نظریه در روش و متد علمی. 8- جایگاه انسان به عنوان ناظر یا به عنوان شریک در نظریه علمی 9- تحلیل زبان علمی ۱۰ – مفروضات در علم . 11 – علم و موجبيت، علم و اراده آزاد 12- علم و حقیقت، علم و واقعیت. ۱۳ – علم و پدیده، مکان و زمان. 14 – علم و تبيين علمی 15 – علم و آینده، علم و پیش بینی.

با کمال تأسف متدولوژی یا روش تحقیق از عنوان هایی است که در نظام آموزشی ما چندان جدی گرفته نمی شود؛ چرا که در فرهنگ ما تحقیق و محقق از جایگاه بایسته خود برخوردار نیست! گویا ما قبول نداریم که تحقیق دریچه ای است که انسان بر روی جهان هستی به لحاظ درک واقعیات و حقایق آن می گشاید، شاید ما نمی دانیم که خلاقیت و ابتکار ره آورد تحقیق است و بدون تحقیق امکان ندارد. در جهانی که هر آن دستخوش دگرگونی و تغییر است تنها راه ماندگاری ابتکار و خلاقیت است، که ابتکار و خلاقیت هم بدون تحقیق معنی ندارد. مردمانی که نگرش های مقلدانه را ترک کرده و رهبری جهان تحقیق و جستجو گشته اند در همه ابعاد زندگی به پیشرفتهای قابل ملاحظه و شگرفی دست پیدا کرده اند! به انگیزه راه یابی به وادی پر برکت پژوهش و تحقیق و بهتر فهمیدن قدر این گوهر گران سنگ در سالهای ۷۹ – ۷۷ دوره های متوالی درس روش تحقیق در دانشکده معماری با سرعنوانهای ذیل تدریس شد

١- تحقیق چیست؟ و جایگاه واقعی آن در بدنه فرهنگ انسان کجا است؟ ۲- چگونه می توان به بهترین سؤالها برای رسیدن به بهترین پاسخ ها دست یافت؟ ۳- چگونگی راهبرد تحقیق به راههای کشف حقیقت و الهام، فلسفه، منطق، علم و تجربه . 4- کارکرد تحقیق در ارتباط با، پرورش ذهن بالغ و فراهم آوردن زمینه تجربه. 5- کارکرد تحقیق در ارتباط با تربیت نیروی ماهر، انتقال ارزش ها، اکتشاف و پژوهش 6- شرایط عمومی هر محقق، شرایط عمومی تحقیق. ۷- شرایط خاص هر محقق، شرایط خاص هر تحقیق. ۸- تحقیق علمی، بهره گیری از نظم، دقت، سازمان دهی و برنامه ریزی. 9- تحقیقات بنیادی ۱۰ – تحقیقات کاربردی. ۱۱ – تحقيقات موردی. ۱۲ – تحقیقات توصیفی ۱۳ – تحقیقات تداومی. 14 – تحقیقات تجربی. 15 – تحقيقات تطبیقی. 16 – تحقیقات در حوزه میدانی با کتابخانه ای یا طبیعی.

در نگاهی ساده و خام، ضرورت پرورش شخصیت انسان چندان به حساب نمی آید گویا آن مقدار که باید به پرورش جسم و مراقبت از آن پرداخت خیلی بیشتر از آن چه باید راجع به شخصیت پرداخت هست؟ تصور عمومی ما این است که شخصیت انسان با ساده ترین مسائلی که عنوان معنوی یا اخلاقی داشته باشد رشد کرده و فقط یک سری مسائل مشخص می تواند به آن آسیب وارد کند، در حالی که آنچه در رشد شخصیت انسان مفید و لازم است بسیار پیچیده تر و عمیق تر از این تصویر است! آنچه به شخصیت انسان ضربه می زند فوق العاده پنهان و غیر آشکار است؟ جای بسیار تعجب و شگفتی است که مبانی رشد شخصیت انسان چندان برای ما آشکار نیست و هیچگاه به گونه دقیق تأثیر این رشد را بر تمام روند زندگی خویش مطالعه نمی کنیم، و نمی خواهیم در زمینه آسیب شناسی شخصیت خود گام اساسی برداریم. در سال ۸۱ مبانی رشد شخصیت انسان با این سرفصل های تعیین کننده در طی بیست جلسه تدریس شدن

مقدمه – « چرا مبانی رشد شخصیت عنوان فراموش شده ای برای ما است!! »

1۔ انسان یک فکر بدون تجربه نیست ( وابستگی های متقابل فکر و تجربه ). ۲- فرم ارتباط انسان با محیط و نقش آن در رشد شخصیت او. 3 – لزوم تصویر درست از خطاها و بی نظمی های عملکرد مغز انسان. 4- تأثیر پذیری های شخصیت از سه پایگاه رفتار غریزی، رفتار عاطفی، رفتار منطقی. 5 – نقش سمبل ها در فراگیری، فرافهم های انسانی و پایه گذاری شخصیت پنهان. ٦- فرآیند خود آگاهی انسان از پس قرنها و استوار بر تجربه نسل ها. ۷ – انگاره های زندگی پویا، انگاره های زندگی ایستا و انفعالی. ۸- شخصیت انسان و مسئله خوشایند یا ناخوشایند، در حقیقت؟ ۹- نقش مفاهیم و تصویرهای ذهنی در شخصیت انسان. ۱۰ جایگاه زمان در رشد شخصیت انسان، بهترین تلقی از زمان برای شخصیت! ۱۱ – تصویر قابل قبول شخصیت و ابهامات زندگی ۱۲ – نقش کار مفید و احساس مفید بودن در رشد شخصیت انسان. ۱۳ – داشتن هدف و ساختار شخصیت انسان ( هدف های کوتاه و دراز مدت ). 14 – ارتباط با دیگران و ساختار شخصیت. 15 – شناخت درست استعداد، ذوق و قریحه در ایجاد ساختار شخصیتی. 16 – اندیشه های شخصی، اندیشه راجع به دیگران، آرزوی سعادت همگان و ساختار شخصیت. ۱۷ – تفکر انتقادی، از خود، از دیگران و نقش آن در ساختار شخصیت. ۱۸- معنی پذیری شخصیت، معنی دهی به پیرامون 19 – ظرفیت تجربه، وسعت دامنه شخصیت! ۲۰ – فلسفه زندگی، مبنای شخصیت، پژواک فردی، رفلکس اجتماعی.

از آنجا که انسان مجبور نیست اندیشمند باشد و می تواند مانند دیگر حیوانات به همان فعالیت های طبیعی و عام سلول های مغز خویش اکتفا كند، اندیشیدن یک امر اختیاری است! در تمام امور اختیاری راه برای گزینش باز است و انسان می تواند یکی از چندین نوع را انتخاب بکند. همواره انتخاب یک از میان چند، مشکل است چرا که تشخیص ملاک های لازم کار نه چندان ساده ای است. دنیای گسترده توانهای اندیشیدن در انسان آنگاه که به دنیای وسیع عینیت های خارجی پیوند می خورد انبوهی از استعدادهای متدیک و روشمند را در فرم اندیشیدن برای انسان رقم می زند، خام اندیشی است اگر کسی تصور کند که انتخاب بهترین متد برای اندیشیدن کار ساده ای است و خام تر کسی است که نداند متدهای برتر اندیشه ورزی چه ره آوردی شگفت، برای انسان دارد. متد یا روش بهتر اندیشیدن که یکی از شاخه های اصلی و بسیار مفید دانش سایکو سایبرنتیک است را با عناوینی که از آن برگزیدیم در سال ۸۱ در مؤسسه آموزش عالی سوره در تهران تدریس شد:

مقدمه – سایکو سایبرنتیک چیست؟ و به چه کار انسان می آید؟ 1- متد چیست؟ و متدیک اندیشیدن کدام است؟ ۲ – مراحل متفاوت فعالیت های عقلانی ( شناخت، بایگانی، خلاقیت ). ٣ – تفاوت موضوعات بنیادی، با موضوعات کار کردی، کاربردی. 4 – معلومات ایستا و معلومات پویا. 5 – انسانهای معمولی و انسانهای غیر معمول. 6- فضای مناسب برای اندیشیدن ۷- تفاوت کار کرد مغز در آنتولوژی و اپیستمولوژی. ۸- تأثيرات متقابل اندیشه و متریال های آن بر یکدیگر . و تخریب، ترک یا بازسازی اندیشه ها. ۱۰ – ارتباط تنگاتنگ اندیشه و علم. ۱۱ – ابعاد فردی و اجتماعی یک اندیشه 12 – نگاه متفاوت سوبستانسيل، و فونوکسیونل به اندیشه ورزی. ۱۳ – موانع اندیشیدن بهتر. 14 – عوامل اندیشیدن برتر 19 – زمینه های لازم جهت برنامه نویسی برای مغز. 16 – لزوم درک جذابیت كشف. ۱۷ – لزوم داشتن تفکر از به جای دیگران فکر کردن. ۱۸ – لزوم گذر از سطح پدیده ها و توجه به نابرابری مکانیسم پدیده ها در جذب. 19 – توجه به عدم برابری مکانیسم تولد و مکانیسم رشد در انسان. ۲۰ – شجاعت پذیرش نگاه جدید و نترسیدن از ارائه آن!

انسان امروز بهتر از هر زمان دیگر به یک زندگی بهتر می اندیشد و به دنبال به دست آوردن آن است، راستی آیا انسان استحقاق این زندگی را دارد؟ آیا امکان و متد رسیدن به زندگی برتر در اختیار انسان هست؟ مغز انسان بهترین داشته او برای رسیدن به زندگی برتر است، فعالیت های گوناگون مغز که دنیای عقلانی انسان را فراهم می آورد، پلی است به سوی زندگی بهتری که او به دنبال آن است، گستره پر عرض و عمق فعالیت عقلانی مغز نشان میدهد که زندگی برای انسان ابعاد بسیار متفاوت و گوناگون دارد، فرم نگاه انسان به زندگی و فرم شناخت او از دنیای عقلانی، فرم زندگی برتر را برایش تصویر می کند. دنیای روانشناسی عمومی با بیان مؤلفه های شکل دهنده و تأثیر گذار در این زمینه، تلاش می کند تا انسان را در رسیدن به زندگی بهتر یاری بکند، این دانش، زمینه هر چه بهتر و کارآمدتر برخورد کردن با دنیای عقلانی و فعالیت های گوناگون مغز را فراهم می کند، در سال ۸۱ این درس در طی بیست جلسه با عنوانهای ذیل تدریس شد

مقدمه – « انسان قبل از اینکه در مقابل دیگران یا در مقابل هر پدیده دیگر مسئول باشد، برای ایجاد یک زندگی پر معنا، در مقابل خود مسئول است! »

 ۱. اصلی ترین دشمنان یک زندگی پربار و پر معنی. ۲ – مغز انسان سیستمی که احتیاج به مراقبت، بهداشت و تغذیه دارد. 3 – رابطه ارگانیک شکوفایی مغز انسان با طبیعت. 4 . چه مقدار از انتظارات انسان را می توان به دوش مغز او گذاشت؟ 5 – اصلی ترین تفاوت های تخیل و تفکر.6- چگونه تفکر ترس آور، و تخيل لذت بخش می شود؟! ۷- آیا ما به جای خالی انسان در طبیعت فکر می کنیم؟! ۸- نقش و جایگاه طرح سؤال در اندیشه ورزی انسان. و جلوه گریهای متفاوت جهان و جلوه گشایی های متفاوت مغز انسان. ۱۰- انسان های ساده، پیچیده، بی برنامه و انسان های برنامه ریز . ۱۱- کششهای متقابل رفتار و مغز انسان. ۱۲ – تلورانسهای طبیعی و ایمان شخص به دنیای عقلانی خویش. ۱۳ – چگونه می توان به نمایی ساده از دستگاه فکری دست پیدا کرد؟ 14 – اهمیت دادن به آزادی و استقلال شخصیت در روند رسیدن به تفکر! ۱۵ – آزمون و خطا، درست و غلط و امکان تجربه برای انسان! 16 – فرم عملکرد مغز و بازتاب اعمال روانی انسان! ۱۷ – سایبرنتیک و مطالعات سیستماتیک مغز. 18 – چگونگی هدایت مغز به سیستم های از پیش برنامه ریزی شده. 19 – کلیدهای متفاوت و صفحه کلید، یكتای مغز. ۲۰- تغییرات دلخواه بر روی صفحه کلید فرماندهی مغز.